بررسی خواص ضدباکتریایی، ضدقارچی اسانس بعضی از گونه های بومی آویشن استان همدان در شرایط درون شیشه ای

گیاهان دارویی از هزاران سال پیش منابع با اهمیتی برای تولید دارو بوده¬اند. در این میان، گیاهان معطر یا آروماتیک از جایگاه ویژه¬ای برخوردار هستند. تنوع فوق¬العاده گیاهان و امکان وجود ترکیبات شیمیایی متنوع در آن ها، شناسایی و بررسی اثرات گوناگون بیولوژیکی را در این گیاهان ضروری می¬سازد. جنس thymus با نام انگلیسی thyme و با نام¬های فارسی آویشن و آذربه، با در نظر گرفتن کمترین مقدار تنوع مورفولوژیکی، دارای 215 گونه در جهان است. این جنس در ایران 18 گونه دارد که 4 گونه آن انحصاری می¬باشند و منطقه مدیترانه می¬تواند به عنوان خاستگاه این جنس معرفی شود. گونه¬های متعلق به این جنس، گیاهانی چوبی و استوانه¬ای، کوتاه¬قد، کپه¬ای، پرشاخه و یا چندساله علفی با قاعده چوبی هستند. گونه¬های متعلق به این جنس، به علت ویژگی¬های زیستی و داروییشان به عنوان گیاهان دارویی شناخته می¬شوند. در این مطالعه گونه¬های thymus eriocalyx (ronniger) jalas با نام فارسی آویشن کرکی و thymus daenensis celak با نام فارسی آویشن دنایی بررسی شدند. در این تحقیق، روغن¬های اسانسی هر دو گونه توسط روش تقطیر با آب و با استفاده از دستگاه کلونجر از بخش¬های هوایی جداسازی شدند و با استفاده از دستگاه¬های گاز کروماتوگرافی و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف-سنج جرمی (gc/ms) نوع و میزان ترکیبات روغن¬های اسانسی آن¬ها مشخص شدند. در روغن اسانسی آویشن کرکی 29 ترکیب تشخیص داده شدند. ترکیبات اصلی این روغن اسانسی thymol (80/25 درصد)، ?-terpineol (81/9 درصد)، 1,8-cineole (52/8 درصد)، ?-cymene (02/8 درصد)، borneol (50/6 درصد)، ?--terpinene (68/3 درصد)، linalool (63/3 درصد)، camphor (35/3 درصد) و terpinen-4-ol (32/3 درصد) بودند. همچنین در روغن اسانسی آویشن دنایی 23 ترکیب تشخیص داده شدند. ترکیبات اصلی این روغن اسانسی thymol (76/56 درصد)، carvacrol (52/17 درصد)، ?-cymene (6/6 درصد)، borneol (51/3 درصد) و ?-terpinene (08/3 درصد) بودند. ارزیابی اثرات ضدباکتریایی و ضدقارچی روغن اسانسی هر یک از گیاهان به ترتیب به روش¬های دیسک انتشار و رقت در آگار بر روی 3 باکتری گرم مثبت و 3 باکتری گرم منفی بیماریزای انسانی و 2 قارچ بیماریزای گیاهی انجام شد. نتایج آزمون ضدباکتریایی نشان دادند که هر دو گونه دارای فعالیت ضدباکتریایی قابل توجهی علیه بیشتر باکتری¬های بیماریزای انسانی به خصوص علیه باکتری bacillus subtilis بودند. در این تحقیق، باکتری گرم منفی pseudomonas aeruginosa در همه رقت¬های روغن اسانسی هر دو گونه مقاوم بود. نتایج آزمون ضدقارچی نشان دادند که روغن¬های اسانسی هر دو گونه به ویژه گونه آویشن دنایی دارای فعالیت ضدقارچی قابل توجهی علیه دو قارچ بودند. روغن اسانسی این گونه در غلظت 800 پی¬پی¬ام یک فعالیت قارچ¬کشی علیه دو قارچ نشان داد. در این تحقیق، اثر متقابل فاکتورهای گیاه، غلظت و قارچ معنی¬دار بود.